Šta su transferne cene

Transakcije među povezanim licima često se nazivaju kontrolisanim transakcijama, jer ih je moguće kontrolisati, odnosno vršiti uticaj na njih, za razliku od nekontrolisanih transakcija koje nastaju između međusobno nepovezanih lica i za koje se pretpostavlja da posluju po tržišnim pravilima kao nezavisna lica.

Cene koje se zaračunavaju u transakcijama između povezanih lica nazivaju se transferne cene. Transferne cene mogu da uključe cene proizvoda i usluga, nematerijalne imovine, finansiranja, kao i slučajeve zajedničkog učešća u troškovima istraživanja i razvoja.

Članom 59.stav 1. Zakona o porezu na dobit pravnih lica definisan je pojam transferne cene: Transfernom cenom se smatra cena nastala u vezi sa transakcijom sredstvima ili stvaranjem obaveza među povezanim licima. Dakle, osnovna pretpostavka pojave transfernih cena je postojanje međusobno povezanih lica, kao i transakcije između njih. Pri tome, povezana lica mogu biti rezidenti iste poreske jurizdikcije ili različitih poreskih jurizdikcija (dve ili više), fizička lica ili pravna lica.

Značajna karakteristika za transferne cene je da su uglavnom imune na uticaj tržišnih faktora. Kada povezana lica ulaze u transakcije među sobom, transferne cene po kojima se te transakcije odvijaju definišu ekonomske odnose između njih, tako što za lice koje je u ulozi prodavca direktno određuju visinu prihoda, a za lice u ulozi kupca visinu rashoda, čime utiču na finansijksi položaj i rezultat, a time i na osnovicu za oporezivanje oba povezana lica. Ovo je posebno izraženo u prekograničnim transakcijama između povezanih lica koja su rezidenti različitih poreskih jurizdikcija.

Utvrđivanje povezanosti između poreskih obveznika

U smislu Zakona o porezu na dobit pravnih lica definisano je da se licem povezanim sa obveznikom smatra ono fizičko ili pravno lice u čijim se odnosima sa obveznikom javlja mogućnost kontrole ili značajnijeg uticaja na poslovne odluke (čl.59. st.2). U slučaju posrednog ili neposrednog posedovanja najmanje 25% akcija ili udela smatra se da postoji mogućnost kontrole nad obveznikom (st.3). Takođe, mogućnost značajnijeg uticaja na poslovne odluke postoji, pored posedovanja 25% akcija, i kada lice posredno ili neposredno poseduje najmanje 25% glasova u obveznikovim organima upravljanja. Licem povezanim sa obveznikom smatra se i ono pravno lice u kome, kao i kod obveznika, ista pravna ili fizička lica neposredno ili posredno učestvuju u upravljanju, kontroli ili kapitalu, kako je već gore pomenuto. Osim toga, licima povezanim sa obveznikom smatraju se bračni ili vanbračni drug, potomci, usvojenici i potomci usvojenika, roditelji, usvojioci, braća i sestre i njihovi potomci, dedovi i babe i njihovi potomci, kao i braća i sestre i roditelji bračnog ili vanbračnog druga, lica koje je sa obveznikom povezano na gore pomenut način.

Ne manje bitno da se licem povezanim sa obveznikom smatra i svako nerezidentno pravno lice iz jurisdikcije sa preferencijalnim poreskim sistemom.

Obaveza podnošenja Studije odnosi se i na transakcije između stalne poslovne jedinice i njene rezidentne centrale. Stalna poslovna jedinica je svako stalno mesto poslovanja preko kojeg nerezidentni obveznik obavlja delatnost (ogranak, pogon, predstavništvo, mesto proizvodnje, fabrika, radionica, rudnik, kamenolom ili drugo mesto eksploatacije prirodnog bogatstva). Stalnu poslovnu jedinicu čine i stalno ili pokretno gradilište, građevinski ili montažni radovi, ako traju duže od šest meseci i to: jedna ili više izgradnji ili montaža koje se uporedno obavljaju, ili nekoliko izgradnji i montaža koje se obavljaju bez prekida jedna za drugom. Nerezidetni obveznik koji obavlja ovakvu delatnost preko stalne poslovne jedinice, nezavisno od toga da li vodi poslovne knjige po propisima kojim se uređuju računovodstvo i revizija, podnosi takođe poreski bilans i poresku prijavu (odnosno evidenciju o prihodima i rashodima kao i drugim podacima neophodnim za utvrđivanje dobiti).

Na taj način, ukoliko postoje transakcije sa povezanim licima i ukoliko su ispunjeni drugi preduslovi definisani Zakonom o porezu na dobit pravnih lica onda postoji i obaveza da se ovakve transakcije prikažu u Poreskom bilansu i da se uz poreski bilans nadležnoj Poreskoj upravi dostavi Izveštaja o transfernim cenama.